Ας έχουμε προ οφθαλμών και το κλασικό κείμενο του Π. Γλυκοφρίδη
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΕΓΓΡΑ Φ Η ΤΩΝ Φ Ω Ν Ο ΓΡ Α Φ ΙΚΩΝ ΔΙΣΚΩΝ (Μουσικά Χρονικά 1930)
Η εγγραφή μουσικών τεμαχίων είς τόν τόπον μας είνε μιά εργασία πολυσχιδής, η οποία διαρκεί από τήν ημέραν, που άρχίζει νά γίνεται η συλλογή των πρός εγγραφήν τραγουδιών μέχρι της αφίξεως των δειγμάτων από τά Ευρωπαϊκά Εργοστάσια. Μπορούμε λοιπόν νά υποδιαιρέσωμεν τήν εργασίαν αυτήν εις τρεις περιόδους.
- Καταρτισμός της συλλογής των μουσικών τεμαχίων και δοκιμαί.
- Εποχή της φωνοληψίας.
- Εξέτασις των δειγμάτων και συνδυασμός των τραγουδιών εις πλάκες.
Καί τώρα ας εξετάσωμεν χωριστά κάθε περίοδον. Κατά την πρώτην περίοδον, ως είπομεν, γίνεται ό καταρτισμός της συλλογής του τραγουδιού καί αι δοκιμαί. Τά μουσικά τεμάχια, που εγγράφονται εις ελληνικούς δίσκους ανήκουν, ως γνωστόν, εις τρείς κατηγορίας, ήτοι είναι ταύτα: αμανέδες, ελληνικά δημοτικά τραγούδια καί χορευτικά τεμάχια καί ελαφραί ρομάντζαι από οπερέττες καί επιθεωρήσεις. Τά πλέον εμπορικά τεμάχια είνε οι αμανέδες γιατί αρέσουν εις τά 9)10 του ελληνικού λαού, κατόπιν έρχονται τά δημοτικά, τά οποία αρέσουν ώς επί το πλείστον μόνον εις τήν Παλαιάν Ελλάδα καί τελευταία τά μουσικά τεμάχια του θεάτρου κλπ. Μέ άλλους λόγους, εάν μιά Φωνογραφική Εταιρία εγγράψη 300 τραγούδια, τά 220-230 θά είνε άμανέδες καί δημοτικά καί τά υπόλοιπα τραγούδια του πενταγράμμου. Μαζί μέ τόν καταρτισμόν τής συλλογής αρχίζουν καί αι δοκιμαί, τάς οποίας κάνει ο μαέστρος τής Εταιρίας διά τά θεατρικά κλπ. τραγούδια, διότι γιά τά άλλα δοκιμαί συνήθως δέν γίνονται παρά μόνον πρό τής στιγμής τής εγγραφής. Συνήθως έκαστη Εταιρία έχει ιδικούς της έκτελεστάςˑ δέν αποκλείεται όμως νά χρησιμοποιηθούν καί νέοι τοιούτοι έχοντες τά κατάλληλα προσόντα, τά οποία είναι τά εξής: πρώτον φωνή μαλακή χωρίς μεγάλους παλμούς, δεύτερον καθαρή προφορά τών λέξεων του τραγουδιού, καί τρίτον κάποια εξαιρετικότης μουσικής αντιλήψεως. Φωνές, οι οποίες έχουν μεγάλους παλμούς καί φωνές πολύ δυνατές δέν επιτυγχάνουν είς τήν φωνογραφική πλάκα, διότι προξενούν εις αυτήν βαθείς καί ελικοειδείς αύλακας, οι οποίοι ενώνονται κατά τήν διαδρομήν τής βελόνης καί καταστρέφουν τήν πλάκα. Ενώ όταν η φωνή είναι μαλακή χωρίς παλμούς, η πορεία τής βελόνης γίνεται ομαλή καί οι αύλακες κανονικοίˑ συνεπώς επιτυγχάνει η εγγραφή αυτής τής φωνής. Έπειτα, τά λόγια του τραγουδιού πρέπει νά διακρίνωνται καθαρά από τούς ακούοντας. Πολλοί όταν τραγουδούν προσέχουν μόνον πώς νά εφαρμόσουν τήν διδασκαλίαν τής Μονωδίας εις τά φωνήεντα τών λέξεων του τραγουδιού καί λησμονούν νά προφέρουν καθαρά τά καϋμένα τά σύμφωναˑ τότε λοιπόν ακούει κανείς μίαν σειράν από ήχους χωρίς έννοιαν, κουράζεται το αυτί του από τήν προσπάθειαν, που καταβάλλει γιά νά διακρίνη τά λόγια καί δέν αγοράζει τήν πλάκα. Καί τέλος μιά εξαιρετικότης μουσικής αντιλήψεως είναι απαραίτητος γιά νά αποτυπωθή τό τραγούδι άκριβώς όπως είναι εις τήν μελωδικήν του γραμμήν καί εις τά τέμπο. Επί πλέον χρειάζεται κάποια ειδικότης διά κάθε είδος τραγουδιού καί λίγη ψυχή. Ιδού γιά ποιούς λόγους αι φωνογραφικαί Εταιρείαι χρησιμοποιούν μερικές φορές τραγουδιστάς μέ μέτριες φωνές καί άλλοι που είνε άριστοι μένουν κατά μέρος και παραπονούνται. Δεν αρκεί μόνον η ώραία φωνήˑ αλλά καί δέν χρειάζεται η μεγάλη φωνή. Ο φωνόγραφος θέλει μαλακή φωνή, καθαρά λόγια, τέμπο πρώτης τάξεως, ψυχήν αισθηματικήν καί ειδικότητα εις τα τραγούδιαˑ ας προσέξουν σ’ αύτά οι καί αι υποψήφιοι εκτελεσταί του φωνογράφου καί ας προσθέτουν καί μερικά ελληνικά τραγούδια εις το ρεπερτόριό των, γιατί οι άριες των μελοδραμάτων καί τά διάφορα ξένα τραγούδια που μαθαίνουν εις τά ’Ωδεία, δυστυχώς δεν είναι κατάλληλα γιά τους ελληνικούς δίσκους, διά τον λόγον ότι δεν άγοράζονται από τον πολύν κόσμονˑ οι ολίγοι δε που αγοράζουν απ’ αύτά, προτιμούν ξένους καλλιτέχνας ως επί το πλείστον. Η περίοδος των δοκιμών διαρκεί 3, 4, ή καί περισσοτέρους μήνας, κατά τούς οποίους η εκμάθησις τών τραγουδιών πρέπει νά συντελεσθή ακριβεστάτη καί η εκτέλεσίς των νά γίνη, ει δυνατόν, από μνήμης. Συμπληρούνται αι ένορχηστρώσεις τών τραγουδιών καί εν τω μεταξύ έρχονται από τήν Ευρώπην οι εκ κηρού καί άλλου μίγματος δίσκοι, επί των οποίων γίνεται ή φωνοληψία.
Αφού τελειώσουν αι δοκιμαί καί έλθουν από τήν Ευρώπη οι δίσκοι, που αποτελούνται εκ κηρού καί άλλου μίγματος, έρχονται καί οι μηχανικοί μέ τό φωνοληπτικόν μηχάνημα και τότε εξευρίσκεται η κατάλληλος αίθουσα διά τήν φωνοληψίαν, αίθουσα η οποία πρέπει νά τύχη τής εγκρίσεως ιδίως τών μηχανικών τής Εταιρίας, που είναι κανόνα Ευρωπαίοι, ηλεκτρολόγοι μέν άριστοι, προικισμένοι δέ μέ εξαιρετικήν μουσικήν αντίληψιν καί ενίοτε τελείως κατηρτισμένοι μουσικώς. Οι μηχανικοί θά ειπούν τήν τελευταία λέξι γιά τή σάλα τής φωνοληψίας, διότι παίζουν μεγάλο ρόλο αι διαστάσεις αυτής, τό ύψος τής οροφής, η στερεότης τού πατώματος καί ή τοποθεσία, όπου βρίσκεται. Αι διαστάσεις και τό ύψος τής όροφής έχουν μεγάλην σχέσιν μέ το μικρόφωνον διότι τό υποβοηθούν, ώστε νά δέχεται τούτο όα τά ηχητικά κύματα, που παράγονται από τούς εκτελεστάς, ήτοι άδοντας καί όργ’ανα τής ορχήστρας. Κατόπιν πολλών σχετικών υπολογισμών τό μικρόφωνον τοποθετείται σε ωρισμένον σημείον τής αιθούσης καί συνδεεται μέ τό φωνοληπτικόν μηχάνημα, το οποίον ευρίσκεται εις παρακειμένην αίθουσανˑ το πάτωμα επίσης πρέπει νά είναι στερεόν, διότι ο ελάχιστος κραδασμός προερχόμενος από φυσικάς κινήσεις του μαέστρου καί τών εκτελεστών της ορχήστρας ταράσσει τό μικρόφωνον, καί η φωνοληψία δέν γίνεται κανονική. Επίσης, η συνοικία, όπου ευρίσκεται η σάλα πρέπει νά είναι ήσυχη, απηλλαγμένη από κρότους καί απηχήσεις τραμ, αυτοκινήτων, καμπάνες κλπ. διότι το μικρόφωνον τα αποτυπώνει όλα στήν πλάκα. Στήν άλλη αίθουσα είναι το φωνοληπτικάν μηχάνημα, ήτοι ένας τρίπους, επί του οποίου τοποθετείται η πλάκαˑ ο τρίπους έχει διάφραγμα συνδεόμενον με το έξωθεν μικρόφωνον και εφωδιασμένον με βελόνην από σάπφειρον. Επίσης υπάρχει ένα μεγάφωνο, διά του οποίου οι μηχανικοί ακούουν τήν πρόβα πού γίνεται απ’ έξω μέχρι καί τής ελαχίστης λεπτομερείας, επίσης δε και ένας ηλεκτρικός κλίβανος, εις τον οποίον ζεσταίνονται αι πλάκες του κηρού μέχρις ωρισμένου βαθμού, γιά νά αυλακώνωνται εύκολα από τήν βελόνην τού διαφράγματος.
Ολα εκεί μέσα εργάζονται μέ τόν ηλεκτρισμόˑ 660 βόλτ δύναμις απαιτείται, ήτοι τρείς φοράς ισχυροτέρα από τό τριφασικόν.
Η πρώτη ημέρα τής εγγραφής διατίθεται σχεδόν εξ όλοκλήρου εις τοποθέτησιν τών οργάνων τής ορχήστρας υπό του μηχανικού εις τήν θέσιν κατάλληλον έναντι τού μικροφώνου, θέσιν δηλαδή από της οποίας νά εξουδετερούται το συριστικόν των ήχων ή η βαρύτης αυτώνˑ εδώ είναι η ικανότης του μηχανικούˑ από τήν καλή τοποθέτησι εξαρτάται και η καλή απόδοσιςˑ μεγάλην ευθύνην, επομένως, γιά τήν εγγραφή, έχει ο μηχανικός για τά τεχνικά ζητήματα καί ο μαέστρος βεβαίως γιά τήν καλήν εκτέλεσι.
Ιδού λοιπόν πώς γίνεται η φωνοληψίαˑ μόλις τοποθετηθή επί τού τρίποδος η ζεστή πλάκα του κηρού, ηχεί αυτομάτως η κώδων τής προετοιμασίαςˑ από τής στιγμής αυτής επικρατεί απόλυτος σιγή καί ακινησίαˑ απέναντι από τον μαέστρο είναι ένα ηλεκτρικό κουτάκι μέ τρείς λαμπίτσεςˑ όταν ανάψη η πρώτη λάμπα, τούτο σημαίνει ότι η πλάκα του κηρού ετέθη εις κίνησινˑ όταν σβύση αυτή καί ανάψη η μεσαία, σημείον ότι η βελόνη διασχίζει ήδη τήν πλάκα τού κηρού, σχηματίζουσα το μικρό κενόν, που έχουν ολες οι πλάκες του φωνογράφου στήν αρχήˑ μετ’ ολίγα δευτερόλεπτα ανάβει καί η τρίτη λάμπαˑ αμέσως πρέπει νά αρχίση η έκτέλεσιςˑ οι διάφοροι ήχοι γενόμενοι δεκτοί εις το μικρόφωνον διαβιβάζονται εις το διάφραγμα, πού συγκρατεί τήν βελόνην καί προκαλούν διαφόρους μικροσκοπικάς κινήσεις αυτής κατά βάθος καί πλάτος επί του κηρού και τούτο είναι η αποτύπωσις του μουσικού τεμαχίουˑ αφού τελειώση η εκτέλεσις αυτού, παραμένουν ακόμα όλοι οι εκτελεσταί εις τελείαν ακινησίαν καί σιγήν, μέχρις ότου αφαιρεθή ό δίσκος από τον τρίποδα, οπότε ηχεί ο δεύτερος κώδων τής αποκαταστάσεως του…θορύβου. Αρχίζει αμέσως η δοκιμή ετέρου τεμαχίου, μέχρις ότου ζεσταθή το άλλο κερί αρκετά, και εξακολουθεί η αυτή εργασία. Χρόνος χρήμαˑ όλα αυτά πρέπει νά γίνωνται τάχιστα, γιατί κάθε λεπτό τής ώρας είναι χιλιάδες δραχμαίˑ οι μηχανικοί παίρνουν τουλάχιστον 1500 δραχμάς τήν ημέραν έκαστος, οι μουσικοί πληρώνονται μέ τήν ώραν, το ηλεκτρικόν ρεύμα εργάζεται πολύ, τό ενοίκιον τής σάλας είναι συνήθως 5 λίραι Αγγλίας ημερησίωςˑ από ποίον λοιπόν εξαρτάται η σχετική οικονομία: από τον εκτελεστήν του τραγουδιούˑ πρέπει νά είναι πεπειραμένος καί ψύχραιμος, νά μή χάνη τά λόγια του κι αν τα χάση νά τά διορθώση εκ τού προχείρου, γιά νά μή χαλάση το κερί, που στοιχίζει 400 δραχμάς, νά μήν κάνη λάθη στή μελωδία καί στο ρυθμό καί νά έχη φωνή για φωνογράφο, ήτοι μαλακή φωνή• τά δέ όργανα, ιδίως το βιολί στις ψηλές νότες και το βιολοντσέλλο καί τά χάλκινα στις χαμηλές, πρέπει νά παίζουν μαλακάˑ πολλές φορές όμως συμβαίνουν διάφορα απρόοπτα και επαναλαμβάνεται η εκτέλεσις ενός τραγουδιού τρεις, τέσσερες ή κι έξι φοράς ακόμη, πολλάκις δε αφήνει κανείς να βγούνε τραγούδια με λάθη, για λόγους οικονομίας χρόνου και κεριών.
Καθε εταιρία έχει το δικό της σύστημα στη φωνοληψία, καί ιδιαίτερα φωνοληπτικά μηχανήματα, ως επίσης καί διαφορετικές πάστες του κεριούˑ έχει κάθε μιά τά μυστικά της. που τά φυλάει μέ μεγάλην προσοχήν, γιαυτό καί απαγορεύεται η είσοδος εις το εργαστήριον των μηχανικών εις όλους ανεξαιρέτως.
Μετά τήν αποτύπωσιν επί τού κηρού, καί αφού τούτο κρυώση, είναιδυνατόν νά ακουσθή το αποτυπωθέν τεμάχιον δύο ή τρεις φοράς χάριν δοκιμής καί κατόπιν καταστρέφεται. Τα κεριά, όμως, που θά αποσταλούν στο εργοστάσιον δέν είναι δυνατόν νά τά ακούση κανείς, γι’ αυτό, αφού τελειώση η εγγραφή, αναμένονται μέ αγωνίαν τά δείγματα, που αποστέλλει τό εργοστάσιον μετά ένα έως δύο μήνας.
Μέ τήν παραλαβήν τών δειγμάτων αρχίζει η τελευταία περίοδος τής εγγραφής. Όσα τραγούδια απέτυχαν κατά τήν φωνοληψίαν, απορρίπτονται, καί γίνεται ο συνδυασμός τών επιτυχημένων εις πλάκες, αναλόγως μέ το σύστημα εκάστου εμπόρου φωνογραφικών πλακών.